İşğal etilgen Qırımda Rusiye quvetçileri tarafından terrorizmde qabaatlanğan dört Qırımlı qadın Esma Nimetullayeva, Nasibe Saidova, Elviza Aliyeva ve Fevziye Osmanovanıñ apis müddeti uzattırıldı. Ukrayina akimiyeti ve aq qorçalayıcılar bu işni siyasiy sebeplerden yapılğan dep adlandıra. Olarnıñ qayd etkenine köre, Qırımda qadınlarnıñ taqip etilüvi Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa istilâsı vaqtında quvetleşti. Qırımlı qadınlar apiske alınğan soñ neler olğanını Qırım.Aqiqatnıñ materialında tarif etemiz.
İlk qış ayınıñ başında Rusiye Federatsiyası kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi FSB-nıñ muracaatını qanaatlendirip, Esma Nimetullayeva, Nasibe Saidova, Elviza Aliyeva ve Fevziya Osmanovanıñ sıñırlav tedbirini uzattırdı. Mahkeme qararına binaen, olar 2026 senesi saban ayınıñ 14-ne qadar SİZO-da qalacaq.
Çoq balalı ana, Bağçasaralı ve Bağçasaray rayonlı, Mamaşaylı (Aqyar civarı) studentler SİZO-ğa orta kğz ayınıñ ortasında alındılar. FSB hadimleri evlerinde tintüv keçirip, olarnı "Qırımda yasaq etilgen teşkilâtnıñ qadınlar bölüginde" iştirak etkenlerinde qabaatlap, yaqaladılar.
Qırımlılarnıñ qorçalayıcıları ve qorantaları buña inanmay ve tutulğanlarnıñ azat etilmesi içün küreşe.
"Qızlarımıznı beş daqqadan az kördik"
Orta küz ayında Esma Nimetullayeva, Nasiba Saidova, Elviza Aliyeva ve Fevziye Osmanova tutulğan soñ, quvetçiler olarnı tış dünyadan bütünley tecrit ettiler. Mahkemede tutuluv tedbiri alınğan vaqıtta, qorantalarına bile kiriş berilmedi.
Mahkeme oturışuvı da qapalı şekilde keçti. Amma ükümniñ ilân etilmesine kelmege izin berdiler. Apiske alınğan Qırımlı qadınlarnıñ anaları, olarnı ketirgende qızlarını körmege ümüt etip, mahkeme binasına evelden keldi. Amma bu olmadı, quvetçiler mahkeme qapısından çekilmekni talap ettiler.
Aqmescitniñ Rusiye kontrolindeki Kiyev rayon mahkemesi
Nasiba Saidovanıñ anası ve mahkeme hadimi arasında "hoşsuz bir munaqaşa" olıp keçti, soñra qadınnı binanıñ içine yibermediler. Qalğan Qırımlılarnıñ anaları mahkeme oturışuvına kirip oldı.
Olarnıñ dayanıqlığı, küçü bizni pek ilhamlandıraEleanora Osmanova
"Qızlarını beş daqqadan az kördilk. Olar anda bile çeçek kibi açılalar. Olar penceredeki yarıq kibiler. Biz ağlamaqnı zornen toqtattıq, olar ise bizge külümsirey ediler. Olarnıñ dayanıqlığı, küçü bizni pek ilhamlandıra, — dep tarif etti "Qırım birdemligi"ne Fevziye Osmanovanıñ anası Eleanora Osmanova.
Qadınlarğa qızları ile qonuşmağa yasaq edi. İmaye tarafınıñ malümatına köre, apiske alınğan Qırımlılar "ahlâq ceetinden mümkün olğanı qadar yahşı alda", qabaatını tanımaylar.
Advokatlar olarnıñ apis müddetiniñ uzatılmasına qarşı çıqtı ve ev apsini tayin etmekni talap ettiler. Amma mahkeme olarnı SİZO-da qaldırmağa qarar aldı.
"Biz, bu qızlarnıñ bir de bir terroristik faaliyetinde şeklenilüvi tamamınen esassız olğanını, bu muracaat ise (FSB taqiqatçısınıñ), tamamınen sebepsiz olğanını ayttıq. Bu qızlarğa nisbeten pek çoq müsbet hasiyetler qoşuldı. Amma, beklenilgeni kibi, mahkeme iç bir delilimizni köz ögüne almadı", — dep bildirdi "Qırım birdemligi"niñ advokatı Emil Kurbedinov.
Emil Kurbedinov
İmaye bu mahkeme qararına itiraz bildirecek ola.
"Cemiyet menim qızımnı cinayetçi dep saymay"
Apiske alınğan 19 yaşındaki pedagogika kolleci talebesi, bala bağçasınıñ terbiyecisi Nasiba Saidovağa oquv yurtundan kollektiv imzaları ile müsbet hasiyetname berdiler, dep bildirdi "Qırım birdemligine" onıñ anası Dinara İyupova.
"Teşkilâtlı, intizamlı. Kollektivde özüni tınç, eyi niyetli, dostane, münis insan olaraq kösterdi. Öz vazifelerine sadıq yanaşa, bütün vazifeler ve ricalarnı mesuliyetli şekilde yerine ketire. Kollecniñ ocaları ve hadimleri ile nezaketli ve terbiyelidir. Ortalama muvafaqiyet balı 4,5. Sağlıqlı yaşayış alıp bara. Oquv vaqtında zararlı alışqanlıqları tapılmadı. O, kollecde keçirilgen terbiye tedbirlerinde iştirak ete edi", — dep yaza "Qırım birdemligi" vesiqadan alıntı ketirip.
Dinara İyupovanıñ fikrince, bu, onıñ qızı qabaatsız olğanını tasdıqlay.
"Cemiyet menim qızımnı cinayetçi dep saymay. İnsanlar bunı öz imzalarınen, öz qol tutuvlarınen tasdıqlaylar. Bu menim şahsiy fikrim degil de, cemiyetniñ fikri", - dedi o.
İşniñ diger mabüsleri yaqalanuvğa qadar cinaiy ya da memuriy mesüliyetke çekilmedi.
Qırımlılar yaqalanğanından berli Aqmescitniñ 1-nci SİZO-sında tutula. Boş ay Fevziye Osmanovanıñ, Elviza Aliyevanıñ ve Nasiba Saidovanıñ anaları izolâtor memuriyetiniñ vekili ile körüşip, oña apishanedeki yaramay şaraitlerden şikâyetlerini bildirdiler.
Aqmescitniñ 1-nci SİZO-sı
"Biz aytamız: anda sılaq, suvuq. O dey ki: er yerde öyle. O yerde em kemiricilert, em furun bçcekleri bar olğanını eşittik, deyler. "Bu olarnıñ kameralarını nasıl tutqanlarınen bağlı, nasıl vaziyette olğanlarınen bağlı" dep ayta. Biz aytamız: yataq çamaşırı, yorğanlar ne qadar nesiller olarnı qullandı, özümizniñkini bere bilemizmi? [O]: yoq, mümkün degil", — Dinar İyupov "Qırım birdemligi"ne olıp keçken subetini tekrarladı.
Qadınlarnıñ şikâyetlerine köre, olarnıñ qızlarını erkeklerniñ yanında başörtülerini çıqarmağa mecbur eteler, bu aqta Qırımlılar apiske alınğan soñ mektüp yazğan ediler.
SİZO temsilcisi bunı red etti. Bu aqta resmiy malümat yoq.
"Deliller taqdim etilmedi"
Qırım FSB-sınıñ baş idaresinde bildirdiler ki, Qırımlılar "Rusiye territoriyasında yasaq etilgen umumdünya halifelik mefküresini tarqatqan halqara terroristik teşkilâtınıñ qadınlar bölüginiñ iştirakçileri edi".
Müessiseniñ malümatına köre, olar "sıradan toplaşuvlar keçirip, yañı tarafdarlarnı celp ete ediler". Delil olaraq, qayd etilgen subetlerni ve "yasaqlanğan kitaplarnı" köstere, şaatlarnıñ aytqanına köre, tintüvler vaqtında operativ hadimler olarnı şahsiy eşyalarına kirsetkenler.
Qırımdaki tintüvler vaqtında Rusiye quvetçileri, arhiv fotoresimi
Cinaiy davanıñ tafsilâtları şimdilik belli degil. İmaye malümatına köre, sıñırlav tedbirini saylav boyunca mahkeme oturışuvında FSB taqiqatçısı "qabaatlanğanlar saqlanıp, delillerni yoq ete bilecegine dair" fikir seslendirdi.
Mahkeme oturışuvında aytqanım kibi, mahkeme bu qabaatlavlarnıñ esaslı olğanını teşkermek kerekEmil Kurbedinıv
"Amma, elbette ki, bu iddialarğa iç bir kerçek delil berilmedi. Mahkeme oturışuvında aytqanım kibi, mahkeme bu qabaatlavlarnıñ esaslı olğanını teşkermek kerek. Çünki 2007 senesi qabul etilgen "Terrorizmge qarşılıq kösterüv aqqında" federal qanunğa köre, "Hizb ut-Tahrir" Rusiyede terroristik teşkilât olaraq tanılmay edi. Menimce, muracaatta "Hizb ut-Tahrir"niñ qanunğa köre terroristik olaraq tanılğanı aqqında aytılsa, uquqiy ceetten iç bir emiyeti yoq", - dep tarif etti "Qırım birdemligi"ne Emil Kurbedinov.
Esma Nimetullayeva, Nasiba Saidova, Elviza Aliyeva ve Fevziye Osmanovanıñ apiske alınğanından soñ olarnıñ ana-babaları ve faalleri Qırımnıñ Rusiye akimiyetinden ve Moskvanıñ nezaretindeki Qırım musulmanları diniy idaresinden destek qıdırdı. Olarnı tapıp olamağan soñ, Rusiye prezidentiniñ memuriyetine, Rusiye Baş prokuraturasına ve Rusiye insan aqları vekâletlisine muracaat etip, Moskovağa ketkenler. Olar Rusiye akimiyeti içün apiske alınğanlarğa qoltutuv olaraq Qırımtatarlarnıñ 6,5 biñ imzasını topladı.
Moskvadaki İnsan aqları evi ögünde teşebbüs gruppasınıñ iştirakçileri
İşbu müessiselerden bu muracaatlarğa iç bir cevap kelmedi.
Ukrayina akimiyeti ve aq qorçalayıcıları apiske alınğan Qırımlılarğa qoltuttı.
15 ukrayin aq qorçalayıcı teşkilâtından ibaret koalisiya Esma Nimetullayeva, Nasiba Saidova, Elviza Aliyeva ve Fevziya Osmanovanıñ ve diger Qırımlı qadınlarnıñ taqip etilmesine qarşı çıqtı.
Olarnıñ malümatına köre, Qırım yarımadasında Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa istilâsı vaqtında qadınlarnıñ taqip etilüvi bayağı arttı. Aq qorçalayıcılarnıñ bildirgenine köre, 2022 senesine qadar Ukrayin siyasiy mabüsler cedvelinde beş qadın olsa, aman-aman dört cenk yılı devamında Qırımda siyasiy sebeplerden azatlıqtan marum etilgen qadınlarnıñ sayısı 40-tan ziyade oldı.
Çoqusı allarda böyle yaqalavlar açıq şekilde yapılmay, aq qoruyıcılar ve mahkemeler qadınlarnıñ kiçik balaları, esli-başlı ana-babaları ve ağır hastalıqları olğanını körmey.
Rusiye akimiyeti Qırımda siyasiy taqiplerni red ete.